Eth Govèrn apròve un plan tà melhorar era preséncia der aranés en encastre dera salut
- Er usatge d’aguesta lengua pròpria beneficie era qualitat deth servici, afavorís ua bona comunicacion e compreneson pendent era atencion medicau e tanben era proximitat entre pacient e personau sanitari
- Eth plan preve facilitar airines e materiau entath sosten e difusion der usatge der aranés, e tanben promòir accions de formacion d’aranés entath personau der encastre sanitari, entre d’auti
Eth Govèrn a aprovat eth Plan entara melhora dera preséncia der aranés en encastre dera salut. Amassa damb eth Conselh Generau d’Aran, eth Govèrn considère de besonh dar pos ad aguest plan per çò qu’er occitan, aranés en Aran, ei era lengua pròpria d’Aran e lengua oficiau, e deven un des pilars e un des trèts fondamentaus que configuren era identitat aranesa. Per aguesta rason, deu èster objècte de proteccion, foment e difusion en toti es encastres e, per tant, tanben en dera salut.
En tot auer plan present era prioritat dera activitat sanitària, qu’ei era melhora dera salut e eth suènh dera malautia, er usatge dera lengua pròpria d’Aran beneficie era qualitat deth servici, per çò qu’afavorís ua bona comunicacion e compreneson pendent er acte medicau e era proximitat entre eth pacient e eth personau sanitari.
Dempús der an 2017, tant eth Conselh Generau d’Aran coma eth Departament de Salut an metut en marcha bères accions ena amira des tòques d’aguest plan. Aguest se pause coma un quadre d’accion permanenta e damb accions que s’actualizaràn annaument.
Tòques damb accions concrètes
Es dus tòques generaus deth plan son, d’un costat, aumentar era preséncia der aranés en encastre dera salut e, d'un aute costat, dispausar d’un diagnostic dera situacion der aranés e establir ua sistematica de seguiment e evolucion der usatge dera lengua en encastre dera salut.
Concrètament, eth plan s’articule en quate èishi d’accion:
1. Diagnosticar era situacion der aranés en encastre dera salut: s’analisaràn es donades disponibles sus era preséncia e usatges lingüistics der aranés en encastre dera salut e se meterà en plaça ua enquèsta sus aguesta tematica as professionaus sanitaris, amassa damb era Direccion Generau de Politica Lingüistica.
2. Facilitar airines e materiau entath supòrt e difusion der usatge dera lengua: s’editaràn materiaus de divulgacion der aranés en encastre dera salut, coma de convèrsa sanitària, afiches e pannèus; s’incorporarà er aranés en determinades campanhes institucionaus; s’elaborarà e se difonerà materiau tà acuélher es professionaus que s’incorpòren a trabalhar en encastre dera salut en Aran; s’editaràn en aranés contenguts divulgatius en diferenti supòrts relacionadi damb Era Mia Salut; e s’amiaràn a tèrme campanhes de promocion der usatge der aranés entre es professionaus der encastre dera salut. Ath delà, eth Departament de Salut promoirà que siguen disponibles de forma progressiva en aranés es tramits administratius deth sòn encastre que poguen afectar persones e entrepreses deth territòri d’Aran.
3. Formacion: se porgirà materiau informatiu d’acuelhuda lingüistica tà facilitar era incorporacion deth personau sense coneishements iniciaus d’aranés en moment dera sua arribada. A compdar des besonhs detectadi, se promoiràn accions de formacion d’aranés entath personau der encastre sanitari, e tanben un cors iniciau dera lengua adaptat ar encastre sanitari tà facilitar er aprendissatge dera lengua damb es situacions comunicatives que se dan en moment dera assisténcia sanitària.
4. Seguiment e avaloracion: s’establirà ua sistematica de seguiment des accions deth plan e dera evolucion der usatge dera lengua en encastre dera salut. Serà a trauès d’un arrepòrt annau que serà sometut ath Comitat de Direccion e Seguiment, qu’avalorarà e seguirà eth desvolopament deth plan.
Contèxte d’usatge der aranés
Segons donades dera Enquèsta d’usatges lingüistics dera poblacion de Catalonha (EULP) deth 2013 der Idescat e era Direccion Generau de Politica Lingüistica dera Generalitat de Catalonha:
· Eth 80,7% dera poblacion dera Val d'Aran compren er aranés e eth 55,6% lo sap parlar.
· Er aranés ei era lengua abituau deth 17,6% dera poblacion dera Val d'Aran, eth catalan ac ei entath 16,4%, eth castelhan entath 55,1% e eth 10,6% a autes lengües abituaus o combinasons de lengües.
· Dempús deth 2008, i a agut ua desmereishuda dera poblacion qu’a er aranés coma lengua abituau e ua desmereishuda deth percentatge d’autes lengües o combinasons.
· Enes usatges lingüistics damb eth personau medicau, eth castelhan ei era lengua mès emplegada. Er usatge der aranés a retrocedit per arrepòrt as donades dera Enquèsta de 2008.
Donades d’activitat d’Aran Salut
Era assisténcia sanitària en Aran s’instrumente a trauès deth Centre d’Atencion Primària de Vielha (CAP Vielha) e es consultòris locaus d’Arres, Bausen, Bossòst, Canejan, Es Bòrdes, Les, Arties, Salardú e Vilamòs, e era atencion espitalièra a trauès der Espitau Val d’Aran.
Segons es donades deth Plan estrategic deth Servici aranés de Benèster e Salut 2018-2023, er an 2017 se dèc atencion a 49.881 visites d’atencion primària, e er an 2016, a 21.003 visites d’atencion espitalièra e 14.619 urgéncies.
Aran dispause apuprètz de 200 professionaus qu’aufrissen aguesti servicis distribuïdi dera manèra següenta: titoladi superiors, 19%; titoladi de grad mejan, 32%; formacion professionau, 21%; personau d’administracion, 17%; personau de servicis generaus, 10%; personau directiu, 1%.